KONU ANLATIMI

MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ 

Değerli okuyucum, mavi renkli kelimelere konuyu daha detaylı öğrenmeni ve hatırlamanı kolaylaştırıcı resim ve videolar bağladım. Üzerlerine tıklayarak videoları izleyebilir resimleri görebilirsin.

PERİYODİK SİSTEM

Elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerindeki benzerliklerin fark edilmesi, periyodik tablonun oluşturulmasına yol açmıştır. Periyodik çizelge benzer kimyasal ve fiziksel özellikleri olan elementlerin birlikte gruplandırıldıkları bir çizelgedir. Periyodik tablo yatay ve düşey sıralardan oluşmaktadır. Yatay sıralara periyot, düşey sıralara ise grup adı verilir. Elementler atom numaralarına göre yatay periyotlarda, kimyasal özelliklerindeki benzerliklere göre ise dikey gruplarda sıralanmışlardır. Elementler fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre metal, yarı metal ve ametal olmak üzere üç gruba ayrılır.Bu grupların özellikleri için aşağıdaki tabloyu inceleyelim.

Periyodik tabloyu incelemeye devam ettiğimizde bazı grupların kolaylık olması açısından özel olarak isimlendirildiğini görürüz. Yandaki resimde de görüldüğü üzere 1A grubuna alkali metal ismi verilmiştir. Alkali metaller son yörüngelerinde bir elektron bulundurdukları için +1 yüklü iyon (katyon) oluştururlar. Yalnız burada Hidrojen elementine dikkat etmek gerekir çünkü kendisi 1A grubunda ve +1 yüklü olmasına rağmen alkali metal değildir. Periyodik tablonun 2A grubuna ise toprak alkali metaller denilmiştir.( Bu resimde gösterilmemiş.) Bu gruptaki elementlerin son yörüngelerinde iki elektron bulunduğu için de toprak alkali metaller yaptıkları bileşiklerde +2 yüklü katyonlar oluştururlar. Periyodik tablonun 7A grubuna ise Halojenler denir. Halojenlerin tümü ametaldir. Son yörüngelerinde yedişer elektronları bulunur. Bu nedenle yaptıkları bileşiklerde -1 yüklü anyonlar oluştururlar.Periyodik tablonun 8A grubuna ise soy gaz adı verilmiştir. Soy gazlar kararlı elementler olup başka hiç bir elementle etkileşmezler.

KİMYASAL BAĞLAR 

Elementler daima dublet veya oktet tamamlama eğiliminde oldukları için kimyasal bağ yapmaya ihtiyaç duyarlar.Kimyasal bağ oluşumu sırasında atomların elektron alma veya verme eğilimleri son katmanlarındaki elektron sayısı ile ilişkilidir.Elektron sayısı proton sayısına eşit olan atoma nötr atom adı verilir. Bir nötr atom elektron alır veya verirse iyon oluşur. Nötr atomun elektron alması durumunda negatif iyon (anyon), elektron vermesi durumunda ise pozitif iyon (katyon) oluşur. Bir iyonun yükü, verdiği veya aldığı elektron sayısına göre belirlenir. Örneğin son yörüngesinde 2 elektron bulunan kalsiyum atomu oktet oluşturmak için 2 elektron verir ve artı iki değerlikli (2+) iyon oluşturur.Metaller elektron vermeye, ametaller ise elektron almaya yatkın olduklarından metal ve ametal atomları arasında kimyasal bağ oluşumu elektron alışverişi ile gerçekleşir.Metal ve ametal atomları arasında elektron alışverişi sonucunda oluşan kimyasal bağa iyonik bağ denir. Ametaller elektron alma eğiliminde olduklarından aralarında iyonik bağ oluşmaz. Bu durumda atomlar bazı elektronlarını ortaklaşa kullanarak dublet veya oktet tamamlarlar. Atomlar arasında bazı elektronların ortaklaşa kullanılması ile oluşan kimyasal bağa kovalent bağ adı verilir.Şimdide bu bağla ilgili eğlenceli videolara bakalım.

Videoları izlemek için üstlerine tıklayınız.

KİMYASAL TEPKİMELER

Maddenin kimlik değiştirmesine neden olan değişimlere kimyasal değişme adı verilir. Kimyasal değişme sırasında maddenin esas yapısı bozularak yeni bir madde meydana gelir. Hidrojen ve oksijenin birleşerek suyu oluşturması bir kimyasal tepkimedir.

Su, oksijen ve hidrojenin kimyasal tepkimesi sonucunda oluşur. Kimyasal tepkime sırasında hidrojen ve oksijen moleküllerini oluşturan atomlar arasındaki bağlar bozulur. Bir oksijen atomu ve iki hidrojen atomu arasında yeni bağların oluşması sonucunda su molekülü meydana gelir. Oksijen ve hidrojenin suyu oluşturmasında olduğu gibi maddenin kimlik değiştirmesine neden olan kimyasal tepkimeler aynı zamanda atomlar arası bağların kopması ve yeni bağların oluşması olaylarıdır.

Kimyasal tepkime sırasında atomlar yok olmaz veya yeni atomlar oluşamaz. Buna göre tepkimeye giren madde miktarı ile tepkime sonucunda oluşan ürünlerin miktarı birbirine eşittir. Bu ilkeye kütlenin korunması ilkesi adı verilir. Kimyasal tepkime denklemleri kütlenin korunması ilkesine göre denkleştirilir.Denkleştirme sırasında molekül ya da bileşik formüllerinde değişiklik yapılamaz.

Yanma Tepkimeleri

Karbon ve hidrojen gibi elementlerin oksijenle birleşmesi sırasında ısı meydana gelmesiyle oluşan tepkimeler birer yanma olayıdır. Maddelerin ısı vermesi yandıklarını gösterir. Kimyasal tepkimelerin, ısı çıkışından başka renk değiştirme, çökelme, gaz çıkışı gibi belirtileri de olabilir. 

Asit-Baz Tepkimeleri

Asit-Baz Tepkimelerine geçmeden önce asit ve bazı öğrenelim.Çevremizdeki maddeler kimyasal özelliklerine göre asitler ve bazlar olmak üzere iki gruba ayrılarak incelenebilir. Asitler ve bazlarda fenolftalein ve turnusol gibi farklı ayraçlarla ayırt edilebilir. Fenolftalein, bazların ayıracıdır. Nötral ortamda ve asitli ortamda renksiz olan fenolftalein bazik ortamda pembe renklidir. Turnusol, suda çözünen bir boyadır. Çözelti olarak veya bir filtre kâğıdına emdirilerek kullanılır. Bu kâğıda pH belirteci denir ve maddelerin asitliğini ölçmek için kullanılır. Mavi turnusol kâğıdı asidik ortamlarda kırmızıya, kırmızı turnusol kâğıdı bazik ortamlarda maviye döner.Bir çözeltinin ne kadar asidik veya ne kadar bazik olduğunun ölçüsü pH değeri ile ifade edilir. Saf suyun asitlik veya bazlık özelliği yoktur. Bu nedenle pH’ı 7’dir. pH’ı 0-7 arasında olan maddeler asidik, pH’ı 7-14 arasında olan maddeler ise bazik olarak sınıflandırılır.Sulu çözeltilerinde H+ iyonu veren maddelere asit, (OH)- iyonu veren maddelere de baz adı verilir.Asit ve bazların genel özelliklerini aşağıdaki tabloda belirttim.

Asit ve bazı öğrendiğimize göre şimdi asit-baz tepkimelerine bakalım.

Asit ve bazın karışması sırasında kimyasal tepkime meydana gelir. Bu tepkimenin denklemi şu şekilde yazılır:Asit+baz= Tuz+su şeklindedir. Asitler ile bazların etkileşimine nötralleşme, asitlerle bazlar arasındaki tepkimelere de nötralleşme tepkimesi adı verilir. Nötralleşme tepkimesinin başlıca ürünleri tuz ve sudur. Örneğin HCI ile NaOH tepkimeye girdiğinde NaCI(tuz) ve su oluşur.

SU KİMYASI VE ARITIMI

Su sertliği, suda bulunan katyonlarla ilgili bir kavramdır. Suyun sertliğini etkileyen en önemli katyonlar Ca2+ ve Mg2+ katyonlarıdır. İçme sularında içim zevkini (suyun lezzetli olup olmadığını) belirleyen etken suyun sertliğidir. Sudaki Ca2+ ve Mg2+ katyonlarının miktarı arttıkça sertlik miktarı da artar. Sertliğin sağlık açısından fazla önemi yoktur. Ancak bu sular içim zevki, temizleme gücü ve zaman içerisinde iletim borularında görülebilecek olumsuzluklar nedeniyle tercih edilmez. Sabun ve deterjan gibi temizlik ürünlerinin köpürmesini ve temizleme gücünü bunun yanında makinelerin suyla temas eden parçalarında kireçlenme veya tıkanmalara neden olabilir. Bu nedenlerden dolayı sert suyun yumuşatılması gerekebilir. Suya sertlik veren maddeleri uzaklaştırmak içinde kaynatma yöntemi ve arıtma cihazlarından yararlanılır.

KAVRAMLAR

Periyot: Periyodik tablodakı yatay siraya denir.
Grup: Perıyodik tablodaki dusey siraya denir.
Metal:Normal halde katı halde olan, parlak olduklarında isigi yansıtabilen elektirigi ve isiyi iyi ileten elementlere denir.
Ametal: Cogu yalıtkan olup elektirigi ve isiyi iyi iletmeyen elementlere denir.
Soy gaz: Periyodik tablonun 8A grubunda yer alan elementlere denir.
Asıt: Sulu cozeltilerine H+ iyonu veren maddelere denir.
Baz: Sulu cozeltilerine OH- iyonu veren maddelere denir.
Halojen: Periyodik tablonun 7A grubunda yer alan elementlere denir.
iyonik bag: Metal ve ametal atomları arasında gerceklesen kımyasal baga verilen isim.
Kovalent bag: Atomlar arasında bazı elektronların ortaklasa kullanılması ile olusan kımyasal baga verilen isim.

KAYNAKÇA

fenokulu.net
tr.khanacademy.org